اصول اخلاقی مجله مدیریت جامع حوزه های آبخیز

 با توجه به رویکرد دانشگاه ایلام برای تولید و انتشار اطلاعات اصیل و صحیح علمی و همچنین بر اساس تعهد به راهنماهای بین‌المللی و نیز بهره گیری از اصول اخلاقی مجلات ارزشمند داخلی، مجله «مدیریت جامع حوزه ­های آبخیز» خود را ملزم به رعایت اصول ارزش‌های اخلاق حرفه‌ای می‌داند. در همین راستا مواردی که در ذیل می‌آید به عنوان استانداردهای اخلاقی برای مسئولان مجله (ناشر، سردبیر، مدیر مسئول، مشاوران و داوران و...) و همچنین بهره برداران مجله (نویسندگان اصلی و همکار، مشاوران یا همکارانی که عنوان آن‌ها در قسمت تقدیر و تشکر ذکر می‌شود، خوانندگان و...) لازم‌الاجرا است؛ بنابراین سیاست‌های اخلاقی این نشریه به طور عمده بر اساس اصول کمیته بین‌المللی اخلاق نشر (COPE) و رعایت منشور اخلاقی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری بنا نهاده شده است.

 

1. وظایف ناشر

1-1. نشریه متعهّد است تصمیمات گرفته شده درباره مقالات ارسالی را فقط بر اساس قضاوت‌های تخصّصی و حرفه‌ای انجام دهد و از علایق شخصی بپرهیزد.

1-2. نشریه متعهّد به حفظ سوابق دانشگاهی و پژوهشی است.

1-3. نشریه رعایت اصول اخلاقی سردبیر، دبیران علمی، هیات تحریریه و داوران را به طور منظّم کنترل می‌کند.

1-4. نشریه خود را متعهّد می‌داند تا اطمینان حاصل کند که زمینه‌های تبلیغ، چاپ مجدّد یا سایر درآمدهای تجاری هیچ تأثیری بر تصمیمات هیات تحریریه نخواهد داشت.

1-5. نشریه حداکثر توان خود را به کار خواهد بست تا در راستای ترویج استانداردهای اخلاق، به ویژه برای پژوهشگران جوان آموزش و مشاوره گسترده‌ای ارائه دهد و در صورت اثبات هرگونه تخلّف پژوهشی، با آن برخورد کند.

 

2. وظایف سردبیر و دبیران علمی

2-1. داوری: سردبیر باید اطمینان حاصل کند که روند داوری منصفانه، بی‌طرفانه و به موقع است. مقاله‌های پژوهشی به طور معمول باید حداقل دو داور خارجی و مستقل داشته باشد و در صورت نیاز، سردبیر باید به دنبال داوران بیشتری باشد. سردبیر برای داوری باید متخصّصانی را انتخاب کند که تخصّص مناسبی در حوزه مربوطه دارند و از انتخاب جهت‌دار داور به نفع یا به ضرر نویسنده یا نویسندگان خودداری کند.

2-2. برخورد عادلانه: دبیران علمی باید محتوای فکری مقالات ارسالی را بدون در نظر گرفتن نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، باورهای مذهبی، قومی، شهروندی یا گرایش سیاسی نویسندگان ارزیابی کنند.

2-3. معیارهای نشریه: سردبیر حق ندارد برای افزایش رتبه نشریه، شاخص‌های آن را به طور مصنوعی افزایش دهد. به طور خاص، سردبیر نباید نویسندگان را مجبور کند تا به مقالات نشریه‌اش ارجاع دهند؛ مگر به دلایل علمی آشکار.

2-4. محرمانه بودن: سردبیر موظّف است از محرمانه بودن تمام مطالب ارسال شده به نشریه و تمامی ارتباطات با داوران حفاظت کند، مگر اینکه موافقت دو طرف نویسندگان و داوران را جلب کند. در شرایط استثنائی که مقاله مشکوک به تخلّف علمی باشد، سردبیر می‌تواند ضمن مشورت با ناشر، اطلاعات محدودی را با سردبیران مجلات دیگر در میان بگذارد.

 

3. وظایف داوران

3-1. سهم دبیران در تصمیم‌گیری: داوران جزء اصلی جامعه رسمی علمی هستند و در کانون روش علمی قرار می‌گیرند. حس وظیفه‌شناسی آن‌ها به تولیدات سالم علمی منجر می‌شود؛ درصورتی‌که دبیران تشخیص دهند که داوری از نظر کیفیت یا زمان بررسی ضعیف است، موظّف هستند مراتب را به سردبیر اطّلاع دهند تا سهم آنها در فرایند داوری کاهش یابد.

2-3. محرمانه بودن: هر مقاله‌ای که برای داوری ارسال می‌شود، باید به‌مثابه سندی محرمانه تلقّی شود. داوران نباید اطلاعات مربوط به مقاله را با دیگری در میان بگذارند و یا به طور مستقیم بدون اجازه از سردبیر با نویسنده تماس بگیرند؛ همچنین داوران نباید مواد منتشرنشده نسخه ارسالی مقاله را بدون رضایت کتبی نویسنده در پژوهش یا پژوهش‌های خود استفاده کنند. اطلاعات و افکاری که در طی داوری حاصل می‌شود نیز محرمانه هستند و داور نمی‌تواند از آن برای منافع شخصی استفاده کند.

3-3. هشدار به مسائل اخلاقی: داور باید به مسائل اخلاقی احتمالی در مقاله ازجمله هر شباهت قابل توجّه یا هم‌پوشانی بین مقاله تحت داوری و سایر مقالات منتشرشده که داور از آنها آگاهی دارد، توجّه داشته باشد و این را نیز به سردبیر اطّلاع دهد. هر مشاهده، نتیجه‌گیری یا استدلالی را که پیش‌تر گزارش شده است باید ارجاع داده شود.

4-3. استانداردهای اهداف و منافع رقابتی: داوری باید به طور عینی انجام گیرد؛ داوران باید از هرگونه جهت‌گیری شخصی که ممکن است در مقاله رخ دهد، آگاه باشند و هنگام بررسی مقاله، آن را در نظر بگیرند. انتقاد شخصی از نویسنده صحیح نیست. داوران باید نظرات خود را با استدلال بیان کنند.

اگر داوران متوجّه شوند مقاله‌ای پتانسیل تضاد منافع حاصل از روابط رقابتی، مشارکتی یا سایر ارتباطات با نویسندگان، شرکت‌ها یا مؤسسات مرتبط با مقالات را دارند، باید پیش از موافقت برای داوری مقاله با سردبیر مشورت کنند.

اگر داوری پیشنهاد کند که نویسنده باید به کار داور (یا همکارانش) ارجاع دهد، این امر باید با دلایل علمی واقعی همراه باشد و نه با هدف افزایش شمارگان استناد کننده یا تقویت شمار مشاهدات کار آنها.

 

4. وظایف نویسندگان

4-1. استانداردهای گزارش‌نویسی: نویسنده گزارش پژوهشی اصیل، باید گزارشی دقیق از کار انجام شده و همچنین بحثی عینی از اهمیت آن را ارائه دهد. عنوان‌هایی که در راهنمای نویسندگان آمده است باید در این مقاله دقیق ارائه شوند. مقاله باید حاوی جزئیات و ارجاعات کافی باشد تا اجازه دهد دیگران کار وی را تکرار کنند. عبارت‌های گول زننده یا جملاتی که آگاهانه نادرست تنظیم می‌شوند، رفتار غیراخلاقی و غیر قابل قبولی هستند. مقاله‌های حرفه‌ای و مروری نیز باید دقیق و عینی باشند و آثار منتخب «نظریه» باید به‌طور کامل مشخص شوند.

4-2. دسترسی و حفظ داده: ممکن است نویسندگان بخواهند داده‌های پژوهش را که مقاله آنها به آن وابسته است برای داوری مقاله و/ یا مطابقت با نیازهای داده‌های باز در نشریه، ارائه دهند. نویسنده باید چنین داده‌هایی را تا چند سال پس از چاپ مقاله حفظ کند و آمادگی داشته باشد تا دسترسی عموم را برای چنین داده‌هایی امکان‌پذیر سازد. نویسندگان می‌توانند با مراجعه به راهنمای نویسندگان نشریه، به جزئیات بیشتر دسترسی داشته باشند.

4-3. اصالت و تأیید منابع: نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که از همه آثار اصیل، به طور کامل استفاده کرده‌اند و آنها را به طور مناسب ارجاع داده یا نقل‌قول کرده‌اند.

قدردانی مقاله از کار دیگران همیشه باید انجام گیرد. نویسنده باید نوشته‌هایی را که بر کار گزارش شده تأثیر گذاشته‌اند، ذکر کند و متن مناسب آن را در پیشینه علمی بزرگ‌تری قرار دهد. اطلاعاتی مانند مکالمه، مکاتبه یا بحث با اشخاص ثالث، نباید بدون اجازه صریح و کتبی از منبع، مورد استفاده قرار گیرد یا گزارش شود.

     ارائه مقاله دیگری به عنوان مقاله خود، کپی کردن یا تغییر نوشتار بخش‌های اساسی مقاله دیگران (بدون ذکر نام) و ادّعای خودی بودن نتایج پژوهش‌های دیگران به وضوح سرقت ادبی به شمار می‌روند و همه آن‌ها به‌منزله رفتار غیراخلاقی و ناپسند شناخته می‌شوند.

4-4. چاپ هم‌زمان، چندگانه یا اضافی: به طور کلی نویسنده نباید مقاله خود را به بیش از یک نشریه ارسال کند. ارسال هم‌زمان مقاله مشابه به بیش از یک نشریه رفتاری غیراخلاقی و ناپسند است. به طور کلی، نویسنده نباید مقاله‌ای را که قبلاً در نشریه دیگری چاپ شده است، به نشریه دیگری ارسال کند؛ جز به‌صورت چکیده یا به‌منزله بخشی از سخنرانی منتشرشده یا پایان‌نامه دانشگاهی یا به‌مثابه پیش‌نویسی الکترونیکی.

4-5. نویسنده مقاله: نویسندگان مقاله باید محدود به کسانی باشند که سهم قابل توجهی در مفهوم‌سازی، طرّاحی، اجرا یا تفسیر مطالعات گزارش شده دارند. همه کسانی که سهم قابل توجهی داشته‌اند باید به‌منزله همکار ذکر شوند.

     اگر افرادی در برخی از جنبه‌های مقاله (مانند ویرایش زبان یا نگارش پزشکی) مشارکت داشته باشند، باید در بخش تشکّر و قدردانی کمک آنها مشخص شود.

     نویسنده مسئول مقاله باید اطمینان حاصل کند که همه نویسندگان همکار در مقاله ذکر شده‌اند و نام نویسنده دیگری در میان نویسندگان وجود ندارد. همه نویسندگان باید نسخه نهایی مقاله را مشاهده و تأیید کنند و موافقت خود را برای انتشار آن اعلام نمایند.

     از نویسندگان انتظار می‌رود پیش از ارسال مقاله، به دقت فهرست و ترتیب نویسندگان را بررسی کنند و در زمان ارسال آن، فهرست معیّنی از نویسندگان را ارائه دهند. تنها در شرایط استثنائی که نویسنده درخواست کتبی خود را آشکارا اعلام می‌کند سردبیر (در حیطه اختیار خود) می‌تواند نویسنده‌ای را اضافه، حذف یا بازنویسی کند. در این شرایط همه نویسندگان باید موافقت خود را با هرگونه افزودن، حذف یا تغییر ترتیب نویسندگان اعلام کنند.

     همه نویسندگان در برابر کارشان مسئول هستند. هر نویسنده‌ای باید در مقابل پرسش‌های مربوط به صحّت و دقّت هر بخش از پژوهش پاسخگو باشد.

4-6. خطرات و موضوعات مربوط به انسان و حیوان: اگر پژوهشی از مواد شیمیایی، روش‌ها یا تجهیزاتی استفاده کند که در طی استفاده خطرات غیرعادی داشته باشند، نویسنده باید آن را در مقاله به روشنی بازگو کند.

اگر در پژوهشی از حیوانات یا انسان‌هایی استفاده شده است، نویسنده باید با عباراتی نشان دهد که تمام روش‌ها با توجّه به قوانین مربوطه و دستورالعمل‌های سازمانی انجام شده است و کمیته‌های نهادی مناسب، آنها را تأیید کرده‌اند. نویسنده باید با عباراتی مشخص کند که از آزمایش با افراد انسانی اطّلاع داشته است. حریم خصوصی افراد همواره باید محترم شمرده شود.

     نویسنده باید اطمینان حاصل کند که پژوهش را بر اساس آیین‌نامه اخلاق انجمن جهانی پزشکی (اعلامیه هلسینکی) برای آزمایشات مربوط به انسان انجام داده است. تمام آزمایشات حیوانی باید با دستورالعمل ARRIVE مطابقت داشته باشند و باید مطابق با قانون UK (Procedures of Scientific Procedures) 1986 حیوانات و دستورالعمل مربوطه یا EU Directive 2010/63 / EU برای حفاظت از حیوانات استفاده شود.

4-7. هشدار درباره خطاهای بنیادی: هنگامی‌که نویسنده‌ای خطا یا اشتباه فاحشی را در پژوهش منتشر شده‌اش کشف کند، وظیفه دارد آن را به‌سرعت به سردبیر یا ناشر نشریه اطّلاع دهد و به صلاح‌دید سردبیر برای حذف یا اصلاح مقاله با وی همکاری کند. اگر سردبیر یا ناشر از طریق شخص سومی از اشتباه‌های اثر منتشرشده‌ای اطّلاع حاصل کنند، نویسنده وظیفه دارد برای ارائه مدارک با سردبیر همکاری کند.

4-8. حدود آشکارسازی تصویر: در یک تصویر نمی‌توان ویژگی خاصی را واضح، مبهم، جابه‌جا، حذف یا معرفی کرد، ولی می‌توان اگر و مادامی که هیچ اطلاعاتی از تصویر اصلی مبهم یا حذف نشود، تنظیمات مربوط به روشنایی، مغایرت یا تعادل رنگ را در آن انجام داد. دستکاری تصاویر برای وضوح بهتر پذیرفته شده است، امّا دستکاری برای اهداف دیگر می‌تواند به‌مثابه تخلّف از اخلاق علمی قلمداد شود.