بررسی افت منابع آب زیرزمینی در حوزه تالاب میقان اراک

صادقی, ساویز; آخوندی, امید

doi:10.22034/iwm.2023.1988947.1060

بررسی افت منابع آب زیرزمینی در حوزه تالاب میقان اراک

نوع مقاله : فنی و ترویجی

نویسندگان

¹ عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

² ریس اداره حفاظت خاک و آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی، ایران

10.22034/iwm.2023.1988947.1060

چکیده

در چند دهه اخیر در پی بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی به‌ویژه در مناطقی که منابع آب سطحی محدود بوده و سهم منابع آب زیرزمینی در تأمین نیازها بسیار بالا است، روند کاهش حجم مخزن آبخوان‌ها فزونی یافته است. افزایش مصرف آب که با تغییر اقلیم، گرمایش جهانی و خشک‌سالی‌های پی‌درپی همراه شده، مسئله تأمین آب را بسیار پیچیده‌تر نموده است. حوزه آبخیز میقان (دشت اراک)، دربرگیرنده تالاب میقان، یکی از مهم‌ترین دشت‌هایی است که بخش قابل‌توجهی از آب شرب شهر اراک و بسیاری از چاه‌های کشاورزی از آن تأمین می‌شود. برای بررسی بحران احتمالی آب شرب منطقه، افت سطح آب چاه‌های کشاورزی، خطر فرونشست زمین در سطح سفره بر اثر افت سطح ایستابی و پیشروی آب شور به سفره‌های آب شیرین در حوضه موردمطالعه، در شبکه سنجش آب‌های زیرزمینی، ارقام قرائت‌شده عمق سطح آب و ارتفاع مطلق سطح آب در ۴۶ حلقه چاه مشاهده‌ای در دوره آماری ۱۳۶۴-۱۳۸۴ و ۱۳۸۴-۱۳۹۸ جمع‌آوری شد. برای هر سال یک نقشه‌ هم‌پتانسیل (ایزوپیز) متوسط ترسیم و سپس با کسر مقادیر حداکثر و حداقل در هر چاه، مقدار افت در هر سال مشخص شد که از این داده‌ها برای ترسیم نقشه‌های هم‌افت سالیانه استفاده شد. با توجه به تجزیه‌وتحلیل داده‌های بارندگی و ارتفاع مطلق سطح آب زیرزمینی دشت اراک، نتایج نشان می‌دهد که عواملی مانند کاهش منابع آب سطحی (خشک‌سالی) و بهره‌برداری شدید و غیراصولی از منابع آب زیرزمینی تأثیر بیشتری نسبت به تغییرات میزان بارندگی بر نوسانات سطح ایستابی داشته است. همچنین مقایسه دو دوره آماری نشان می‌دهد که در دوره دوم، طبقاتافت به‌طور چشمگیری افزایش یافته، به‌نحوی‌که در غرب، جنوب غرب، شمال و شمال شرق حوضه شاهد افزایش افت سطح ایستابی آب زیرزمینی تا ۷۰ متر هستیم.

کلیدواژه‌ها