تعیین تناسب و قابلیت اراضی زراعی دیم با اصول آمایش محیطی (مطالعه موردی: زیرحوضه چهل‌گزی، استان کردستان)

نی نیوا, سید پدرام; جلیلیان, شادی

doi:10.22034/iwm.2022.251074

تعیین تناسب و قابلیت اراضی زراعی دیم با اصول آمایش محیطی (مطالعه موردی: زیرحوضه چهل‌گزی، استان کردستان)

نوع مقاله : فنی و ترویجی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیز، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

² دانشجوی دکتری مدیریت جنگل، دانشکده علوم جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

10.22034/iwm.2022.251074

چکیده

منابع طبیعی تجدید شونده در هر کشور نقش مهمی در اقتصاد ملی و همچنین زیر بنای سایر فعالیت‌ها در عرصه‌های طبیعی می‌باشد، به‌طوری که مدیریت ناصحیح این منابع و الگوی نامناسب استفاده از سرزمین منجر به پیدایش بحران‌های محیط‌زیستی می‌شود. تلاش برای یک برنامه‌ریزی کلی در راستای بهره‌وری اصولی و متناسب با ویژگی‌های محیطی، به‌عنوان یک راهکار راهبردی در توسعه پایدار منابع طبیعی به‌شمار می‌رود. ازآنجایی‌که در کشور ما شیوه بهره‌برداری از زمین، به‌خصوص در ارتباط با اراضی کشاورزی، بر اساس استعداد و توانمندی منطقه صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین این مطالعه به ارزیابی وضعیت اراضی زراعی دیم زیرحوضه چهل‌گزی در استان کردستان با توانمندی سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت بررسی تطابق آنان با الگوها و دستورالعمل‌های پیشنهادی در تناسب‌سازی پرداخته است. در این راستا، معیارهایی همچون شیب، بارش، ارتفاع، راه‌های ارتباطی، فاصله از رودخانه و وضعیت آفتاب‌گیر بودن یا جهت شیب منطقه تهیه شد و میزان همسویی اراضی زراعی دیم با این الگو‌ها و دستورالعمل‌های پیشنهادی (معیارها)، تعیین شد. نتایج پژوهش بیانگر آن می‌باشد که از مساحت تقریبی 9/3117 هکتاری کل اراضی زراعی دیم زیر حوضه چهل‌گزی، تنها 43/29 درصد از کل این اراضی دارای شرایط پیشنهادی لازم از لحاظ شیب، ارتفاع و فاصله از رودخانه و جاده به‌عنوان پارامترهای اصلی می‌باشد که خود بیانگر وضعیت نامناسب توسعه کشاورزی در این حوضه می‌باشد که بر مبنای این مطالعه، می‌توان به ارائه و توسعه الگو‌های ارزیابی تناسب سرزمین و اتخاذ تصمیمات مدیریتی در زمینه توسعه کشاورزی پایدار، همسو با منابع طبیعی پایدار، بر اساس واقعیت حاکم بر سیستم کشاورزی کشور ایران پرداخت.

کلیدواژه‌ها

مراجع

Ahansaz, S. (2011). Land suitability analysis of wheat cultivar in gorganroud basin by using geographical information system. M.Sc., Thesis, Faculty of Agriculture, Gonbad-e-Kavous University, 84 pp (In Persian)
Akıncı. H., Ozalp, A. & Turgut, B. (2013). Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique. Computers and Electronics in Agriculture, 97, 71-82. Doi: 10.1016/j.compag.2013.07.006
Arethun, T. & Bhatta, B. (2012). Contribution of rural roads to access to- and participation in markets: theory and results from Northern Ethiopia. Journal of Transportation Technologies, 2, 165-174. Doi: 4236/jtts.2012.22018.
Babapour, M. & Khorasani Alamdari, M. (2013). Ecological capability evaluation Valley to invest in Aq tea tourism in the province of Gilan. Place of publication. International Conference on landscape ecology Iran.
Bani Aqeel, A., Rahemi Karizki, A. & Faramarzi, H. (2016). Physiographic zoning of wheat cultivation potential using weighted linear composition (WLC) method in Golestan province. Journal of Plant Ecophysiophysical Applied Research, 3(1), 17-30. (In Persian)
Brazier, A. M. & Greenwood, R. L. (1998). Geographic information system: a consistent approach to land use planning decisions around hazardous installations. Journal of Hazardous Materials, 61, 355-361. Doi: 10.1016/S0304-3894(98)00143-5.
Chessman, B. & Townsend, S. (2009). Differing effects of catchment land use on water chemistry explain contrast behavior of a diatom index in tropical northern and temperate southern Australia. Ecological Indicators, 10(3), 620-626. Doi: 1016/j.ecolind.2009.10.006.
Department of natural resources and watershed management of Kurdistan Province. (2014). report of studies and evaluation of the implementation and effectiveness of watershed projects. parcel A of Gheshlagh dam of Sanandaj (6 sections). Sazeh Ab Shafagh consulting engineer Co, 469 pages (In Persian)
El Baroudy, A. A. (2016). Mapping and evaluating land suitability using a GIS-based model. Catena, 140, 96-104. Doi: 10.1016/j.catena.2015.12.010.
Faizizadeh, B. (2008). Establishment of a database for agricultural lands in the cities of East Azerbaijan province using remote sensing technology and geographic information system. Research Project, Crop Production Management of the Agricultural Jihad Organization of East Azerbaijan Province.
Farajzadeh, M. & Takalo bigash, A. (2002). Agroclimatic zoning in hamedan province using GIS technique based on dry wheat. Geographical Research Quarterly, 33(41), 93-105. (In Persian)
Feizizadeh, B., Abdali, H., Rezaei banfsheh, M. & Mohammadi, G. (2012). Zoning of susceptible area to rainfed wheat in the eastern Azerbaijan province by geospatial analysis of GIS. Applied Field Crops Research (Pajouhesh & Sazandegi), 25(3), 75-91. (In Persian)
Grewal, D. S., Dhillon, M. S., Sharma, K. & Dhingra, K. K. (1989). Crop geometry in pearl millet (Pennisetum typhoides) genotypes at different nitrogen levels. Environment and Ecolog, 7, 941-944.
Halabian, A. & Esmaeli, N. (2018). Land suitability evaluation based on the climatic elements for canola cultivation using fuzzy and ahp model in kordestan. Journal of Environmental Science and Technology, 19(4), 133-150. Doi: 22034/jest.2017.11628. (In Persian)
Jayasinghe, A., Madusanka, N. B. S., Abenayake, C. & Mahanama, P. K. S. (2021). A modeling framework: to analyze the relationship between accessibility, land use and densities in urban areas. Sustainability, 13(467), 2-18. Doi: 10.3390/su13020467.
Kamyabi, S. & Khosh Agha, A. (2017). Evaluation of ecological potential of agriculture and rangeland management of Mahneshan basin of Zanjan Province with the aim of land management. Natural Ecosystems of Iran, 8(3), 47-67. (In Persian)
Kazemi, H., Tahmasebi Sarvestani, Z., Kamkar, B., Shataei, S. & Sadeghi, S. (2014). Agro-ecological zoning of golestan province lands for soybean cultivation using geographical in formation system (GIS). Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 23(4), 21-40. (In Persian)
Manduul, B. & Kotia, Y. (2007). Preliminary discussion paper on guidance for the developing countries to build a sustainable freight transport system.
Nainiva, S. P. (2018). Estimation of runoff in a snow cover by using SRM model (Case Study: Farmland in Chehelgazi sub-basin, Kurdistan Province. Master thesis, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources. (In Persian)
Nainiva, S. P., Shahedi, K., Zahedi, P. & Entezami, H. (2020). Estimation of snowmelt runoff in water requirement of farmland in Chehelgazi Sub-basin, Kurdistan Province. Journal of Watershed Engineering and Management, 12(4), 976-962. Doi: 22092/ijwmse.2020.125702.1631. (In Persian)
Nazari Viand, F., Koohestani, H., Zarifian, S. & Kazemieh, F. (2020). Land suitability assessment for agriculture using analytical hierarchy process in northern parts of khalkhal county (Case Study: Mikaeel abad catchment). Journal of Agricultural Science, 30(1), 225-239. (In Persian)
Nouri, S. H. & Jozi Khomsloui, A. (2019). Assessing the capabilities and natural challenges of land for agricultural activities in the city of Fereydunshahr. Scientific Research Journal of Geography and Planning, 23(68), 305-285. (In Persian)
Rasolly, A., Ghassamy, K. & Subhhany, B. (2005). The role of precipitation and elevation to determine suitable areas for the cultivation of wheat using GIS (Case study: Ardabil). Journal of Geography and Development, 183-200. (In Persian)
Rokanuddin Eftekhari, A., Farrokhi Sis, S., Portaheri, M. & Karami, J. (2019). Analysis of the role of road network in the transfer of agricultural products in rural areas of Maragheh, Quarterly. Journal of Space Economics and Rural Development, 8(3), 226-203. (In Persian)
Sadeghi, H. R., Gholami, L. & Khaledi Darvishan, A. (2007). Comparison of methods for estimating the ratio of storm sediment delivery in the Chehelgazi watershed of Gheshlagh Dam in Kurdistan Province. Journal of Agricultural Sciences and Industries, Special Water and Soil, 22(1), 150-141. (In Persian)
Salajegheh, A., Razavizadeh, S., Khorasani, N., Hamidifar, M. & Salajegheh, S. (2011). Land use changes and its effects on water quality (case study: Karkheh watershed). Journal of Environmental Studies, 37(58), 81-86. (In Persian)
Sobhani, M. & Tajbakhsh, M. (2015). The relationship between compehensive management and planing. The First Land of the New National Conference on Life Science and Agriculture, Tehran. (In Persian)
Yavari, N. & Zarafshani, K. (2017). Factors influencing the adoption of saffron in songhor and sahne counties in Kermanshah province. Journal of Saffron Research, 5(1), 111-123. (In Persian)
R. B. & Bhagat, V. S. (2015), Multi-criteria land suitability analysis for agriculture in hilly zone: Remote sensing and GIS approach. Computers and Electronics in Agriculture, 118, 300-320. Doi: 10.1016/j.compag.2015.09.016.